Może pojechać nad morze? - zasady pisowni wyrazów z rz i ż

Większość uczniów jednogłośnie przyznaje, że ortografia do najłatwiejszych nie należy. Jednak czy jest naprawdę tak trudna i nieprzystępna, że nie można jej poznać? Wśród kłopotliwych wyrazów znajdują się te zawierające rz lub ż. Choć współcześnie obie głoski wymawia się tak samo, niegdyś wcale tak nie było. Każdą z głosek wymawiano odmiennie. Przed wiekami rz wymawiano miękko jako r' (mor'e = morze, r'eka = rzeka). Ślady tego zjawiska obecne są w językach słowiańskich, np. w języku rosyjskim. 

Skąd zatem wzięło się ż?  

Początków tej głoski należy szukać w gwarze. W wyrazach zawierających rz obok pierwotnego dźwięku (r') pojawił się dodatkowy dźwięk zbliżony do j (mor'je, r'jeka). Zatem w gwarze wyraz morze przybierał zapis morże. Z czasem r' było słabiej słyszalne w wymowie, a ż zyskiwało na sile. Jak widać obecny podwójny zapis głosek jest śladem zmian historycznych. Dlatego też jeśli dobrze opanuje się znajomość zasad i zapamięta kilka wyjątków, na pewno niestraszne okaże się spotkanie z gżegżółką, piegżą, kszykiem, tchórzem i żubrem... nie tylko w parku, ale i podczas dyktanda:). 

ZASADY PISOWNI WYRAZÓW Z RZ I Ż